Tarixi binaları "müasirləşdirən" reklam löhvələri - KİMDİR MÜQƏSSİR?
Şəhərimizin dəyərli tarixi binaları, mədəni irsimizin şahidləri son illərdə böyük təhlükə ilə üz-üzədir. Onların fasadlarında, dam örtüklərində və bəzən hətta zədələnmiş divarlarında müasir reklam lövhələri yerləşdirilir. Bu isə tarixi abidələrin görkəmini pozur, onların orijinallığını və tarixi dəyərini azaldır. Belə ki, bəzi yerlərdə bu reklam lövhələri sökülsə də, digərlərində hələ də qalmaqdadır.
Bəs belə olan halda bu problem niyə həllini tapmır?
Defakto.az-a qanunsuz müdaxilə faktları ilə bağlı danışan Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidmətinin mətbuat katibi Fariz Hüseynli bildirib ki, Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidməti tərəfindən aparılan monitorinqlərin nəticələri göstərir ki, tarixi-memarlıq abidələrinin bədii-estetik görkəminə xələl gətirən müdaxilələrin əsas hissəsini abidələrin fasadlarına müxtəlif məişət qurğularının vurulması, kommunikasiya xətlərinin çəkilməsi, o cümlədən reklam lövhələrinin yerləşdirilməsi kimi hallar təşkil edir:
"Tarixi abidələrin bədii-estetik görkəminin dəyişdirilməsi, onlar üçün təhlükə yarada biləcək təmir, inşaat, təsərrüfat və digər işlərin aparılması qadağandır. Abidələrin üzərində bərpa, konservasiya, təmir və digər işlər onların layihələri Dövlət Xidməti tərəfindən təsdiq edildikdən sonra aparılmalıdır. Eyni zamanda reklam qurğuları tarix və mədəniyyət abidələrinin ərazilərində, memarlıq abidələrinin (binalarının) fasad hissəsində və dam örtüklərində quraşdırılması Dövlət Xidmətinin razılığı ilə həyata keçirilməlidir. Tarixi abidələrin üzərinə onların bədii-estetik görkəmini pozan, dayanıqlığına xələl gətirən hər hansı müdaxilənin edilməsi yolverilməzdir. Bura reklam lövhələri də daxildir. Ötən il abidə-binalarda fəaliyyət göstərən obyektlərdə qanunsuz yerləşdirilən, abidələrin xarici görkəmini pozan 160-dən artıq reklam lövhəsi müəyyən olunub və həmin lövhələr sökülüb. Eyni zamanda tarixi abidələrə 117 digər müdaxilə faktı aşkar edilib və qanunamüvafiq tədbirlər görülüb".
Azərbaycan Dövlət Reklam Agentliyinin (ADRA) mətbuat katibi Hüseyn Azəri isə Defakto.az-a açıqlamasında deyib ki, "Reklam haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 26.3-cü maddəsinə əsasən reklam qurğuları (reklam) tarix və mədəniyyət abidələrinin ərazilərində, memarlıq abidələrinin (binalarının) fasadlarında (divarlarında, hasarlarında) və dam örtüklərində müvafiq icra hakimiyyəti orqanının razılığı ilə, tarix və mədəniyyət abidələrinin mühafizə zonasında isə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının və ya müvafiq icra hakimiyyəti orqanının yaratdığı qurumun razılığı ilə yerləşdirilə bilər:
"Azərbaycan Respublikasının Prezidentin "Reklam haqqında" Azərbaycan Respublikasının 2015-ci il 15 may tarixli 1281-IVQ nömrəli Qanununun tətbiqi və "Reklam haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 1997-ci il 24 noyabr tarixli 644 nömrəli Fərmanının ləğvi haqqında" 14 iyul 2015-ci il tarixli 554 nömrəli Fərmanının 2.8-ci bəndində görə həmin Qanunun 26.3-cü maddəsində birinci və ikinci hallarda nəzərdə tutulmuş müvafiq icra hakimiyyəti orqanının səlahiyyətlərini tabeliyindəki tarix və mədəniyyət abidələrinin ərazilərinə (onların mühafizə zonalarına) münasibətdə, müvafiq olaraq, Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi və Azərbaycan Respublikasının Dövlət Turizm Agentliyi həyata keçirirlər. Yəni, tarix və mədəniyyət abidələrinin ərazilərində (mühafizə zonasında), memarlıq abidələrinin (binalarının) fasadlarında (divarlarında, hasarlarında) və dam örtüklərində reklam yerləşdirilməsi üçün sahibkarlar Azərbaycan Respublikasının Dövlət Reklam Agentliyinə müraciət etməlidirlər. Agentlik isə öz növbəsində adıçəkilən qurumların razılığını aldıqdan sonra, həmin yerlərdə reklam yerləşdirilməsinə icazə verir. İcazəsiz yerləşdirilən reklamlara görə isə sahibkarlar məsuliyyət daşıyırlar. Belə ki, Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsinin tələbinə əsasən açıq məkanda müvafiq icazə olmadan reklam yerləşdirilməsinə görə 300 manatdan 10 000 manatadək inzibati cərimə nəzərdə tutulur. Vətəndaşlardan bu tip hallarla qarşılaşdıqları zaman Agentliyin 1412 Çağrı Mərkəzi ilə əlaqə saxlamaları, 077-677-14-12 "WhatsApp" nömrəsinə yazmaları və ya həmin halların şəkillərini çəkib #ADRAgovaz həştəqi ilə paylaşmaları xahiş olunur".
"Azərbaycan Respublikasının Dövlət Reklam Agentliyi mütəmadi olaraq monitorinqlər aparır və qanunvericiliyin tələblərinə cavab verməyən reklam lövhələri demontaj edilir. 2024-cü ildə açıq məkanda ümumilikdə qanunvericiliyin tələblərinə cavab verməyən 24 000-ə yaxın reklamın yayımı dayandırılıb ki, onlardan 99-nu tarixi binaların üzərindəki reklamlar təşkil edib. Bu isə o deməkdir ki, əvvəlki illərlə müqayisədə tarixi binaların üzərində qeyri-qanuni yerləşdirilən reklamların sayında xeyli azalma var. Son 1 il ərzində Bakının Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Xəqani, Üzeyir Hacıbəyov, Bülbül, 28 may, Füzuli, Şəmsi Bədəlbəyli, Dilarə Əliyeva küçələrindəki binaların, eləcə də tarixi binaların üzərindəki açıq məkan reklamları ilə bağlı sahibkarlara Agentlik tərəfindən yeni eskizlərlə bağlı məsləhətlər verilib, binaların estetik görünüşünə uyğun olmayan, onların fasadlarına xələl gətirən reklamlar yeniləri ilə əvəzlənib. Hazırda Təbriz və Ağa Neymətulla küçələrindəki açıq məkan reklamları ilə bağlı yenilənmə işləri aparılır və proses mərhələli şəkildə davam etdirilir", - deyə agentlikdən bildirilib.
Qeyd edək ki, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 77-ci maddəsinə görə tarix və mədəniyyət abidələrini qorumaq hər kəsin borcudur. Tarix və mədəniyyət abidələri xalqın milli sərvətidir. Dövlət tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunmasına təminat verir, onların elmi tədqiqi və təbliği üçün zəruri olan qurumların yaradılmasını, fəaliyyətini və inkişafını təmin edir, abidələrdən səmərəli istifadə üçün şərait yaradır. Qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyəti orqanları, yerli özünüidarə orqanları, siyasi partiyalar, ictimai birliklər, həmkarlar ittifaqları təşkilatları, hüquqi və fiziki şəxslər tarix və mədəniyyət abidələrini qorumalı, onları qorumaqla məşğul olan müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqana (quruma), yerli özünüidarə orqanlarının yaratdığı təsisatlara və qeyri-dövlət təşkilatlara yardım göstərməlidirlər.
Çünki bu binalar sadəcə daşdan hörülmüş divarlar deyil, onlar bizim keçmişimiz, kimliyimiz və mədəni irsimizdir. Onları qorumaq hər birimizin borcudur.
Mərahim Nəsib
