Aprelin 3-də, yəni aprelin 5-də Brüsseldə keçirilməsi nəzərdə tutulan Ermənistan-Aİ-ABŞ formatında görüşdən düz iki gün əvvəl Caliber.Az-ın redaksiyasının diplomatik dairələrdəki mənbələrə istinadən xəbər verib ki, Brüsseldə Nikol Paşinyan, Ursula fon der Lyayen və Antoni Blinken İrəvanın Avro-Atlantik məkana inteqrasiyası məqsədilə siyasi, iqtisadi və humanitar sahələrdə çoxsaylı saziş imzalamaq niyyətindədirlər. Ən əsası isə bağlı qapılar arxasında təhlükəsizlik sahəsində MDB ölkələri üçün görünməmiş hərbi pakt bağlanacaq.
Bir gün əvvəl elan etdiyimiz kimi, Caliber.Az-ın redaksiyası ABŞ və Aİ tərəfindən Ermənistana hərbi-siyasi dəstəyin konkret olaraq necə veriləcəyi ilə bağlı məlumat əldə ediblər. Həmin məlumatları ətraflı təhlil edərək geniş ictimaiyyətə təqdim edirik. Təəssüf ki, əvvəl qeyd etdiyimiz kimi, həm Blinken, həm də fon der Lyayen Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə telefon danışıqlarında bizi əmin etməyə çalışsalarda ki, Brüssel görüşü Azərbaycana qarşı yönəlməyib və yalnız iqtisadi komponentə təsir edəcək, faktlar bunun əksini deyir.
Beləliklə, keçək Qərbin Ermənistana yardımının təfərrüatına.
ABŞ – Ermənistan
ABŞ İrəvana Strateji Müdafiə İcmalının aparılması və Ermənistan üçün yeni hərbi doktrina hazırlanması üçün ekspert dəstəyi verəcək.
Bu məqam Ermənistanla ABŞ arasında hərbi əməkdaşlığın əhəmiyyətli dərəcədə dərinləşməsindən xəbər verir. Strateji müdafiə baxışı və yeni hərbi doktrinanın hazırlanması təkcə cari müdafiə strategiyalarının nəzərdən keçirilməsini deyil, həm də Ermənistanın milli təhlükəsizlik məsələlərinə yanaşmasının tamamilə yenidən nəzərdən keçirilməsini nəzərdə tutur.
Ermənistanın ABŞ tərəfindən təmsil olunan Qərb tərəfdaşları onun təhlükəsizlik qüvvələrinin bütün aspektlərini və potensial zəifliklərini qiymətləndirməli, həmçinin erməni tərəfinə doktrina formalaşdırmağa, erməni tərəfinə yeni geosiyasi reallıqlara və maraqlara (belə görünür Ermənistanın deyil, ABŞ-nin) uyğun gələn doktrina formalaşdırmağa kömək etməli olacaqlar.
Qeyd etmək vacibdir ki, hərbi doktrinada bu cür dəyişikliklər ABŞ-nin aktiv maliyyə və texniki dəstəyi ilə müşayiət olunacaq, bu da Qərbin Cənubi Qafqazda sabitliyə təsir edən proseslərdə fəal iştirak etmək istəyini təsdiqləyir. Deməli, görüşdə açıqlanan 65 milyon dollar aysberqin görünən hissəsidir.
İkitərəfli hərbi əməkdaşlıq Planlaşdırma və Analiz Prosesi (PARP) və Əməliyyat İmkanları Konsepsiyası (OCC) vasitəsilə tərəfdaşlığın məqsədlərinin həyata keçirilməsində Ermənistanın NATO ilə əməkdaşlığına uyğunlaşdırılacaq.
PARP və OCC NATO ilə tərəfdaş ölkə əməkdaşlığının əsas elementlərindəndir. PARP tərəfdaşlara müdafiə məqsədlərinə nail olmaqda kömək etmək və ordularının NATO ilə qarşılıqlı fəaliyyətini yaxşılaşdırmaq üçün nəzərdə tutulub. Bu, tərəfdaş ölkələrə birgə əməliyyatlarda daha səmərəli iştirak etməyə imkan verir.
OCC tərəfdaş hərbi qüvvələrin NATO standartlarına cavab verməsi və Alyansın əməliyyatlarında səmərəli əməkdaşlıq edə bilməsi üçün onları inkişaf etdirmək və qiymətləndirmək məqsədi daşıyır.
ABŞ ilə yeni sazişlər kontekstində Ermənistanın bu proqramlar çərçivəsində əməkdaşlığı əhəmiyyətli dərəcədə intensivləşəcək. Bu, təkcə NATO ilə hərbi əlaqələrin dərinləşdirilməsi deyil, həm də Ermənistan silahlı qüvvələrinin qarşılıqlı fəaliyyət və hazırlıq səviyyəsinin yüksəldilməsi deməkdir. Artan əməkdaşlığa NATO təlimlərində daha çox iştirak, qabaqcıl texnologiyaların əldə edilməsi və təcrübə mübadiləsi daxil ola bilər ki, bu da öz növbəsində Ermənistanın hərbi potensialını gücləndirməyə kömək edir.
Birləşmiş Ştatlar Ermənistanın hərbi və müdafiə qabiliyyətini əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf etdirmək, İranla sərhədə xüsusi diqqət yetirməklə, sərhəd nəzarətini və təhlükəsizliyi gücləndirmək üçün lazımi yardım göstərəcək.
Hadisələrin bu cür inkişafı ABŞ-nin geosiyasi ambisiyalarını nəzərə alsaq, təəccüblü deyil və kifayət qədər gözlənilən idi. Bu, Ermənistan-İran sərhədinin Rusiya sərhədçiləri tərəfindən mühafizəsi kontekstində xüsusilə aktualdır. Görünür, söhbət ABŞ-nin Ermənistan ərazisindən kəşfiyyatı üçün məhdudlaşdırıcı amil olan Rusiya sərhədçilərinin gözlənilən əvəzlənməsindən gedir. Bu baxımdan İranın reaksiyası maraq doğurur. Ehtimal etmək lazımdır ki, Tehran İrəvanın göstərdiyi kimi oyununu anlayıb, bunu İranın Ali Rəhbərinin beynəlxalq məsələlər üzrə müşaviri Əli Əkbər Vilayətinin ABŞ və NATO-nun münaqişələrin həlli bəhanəsi ilə regionun işlərinə qarışmaq istədikləri barədə son bəyanatı göstərir. Vilayətinin sözlərinə görə, NATO-nun Brüsseldə keçirilən sammiti çərçivəsində bəyan edilmiş məqsəd “sülhün bərqərar olması” olduğu halda, Qafqaz regionunun işlərinə qeyri-qanuni müdaxilə barədə qərar qəbul edilib.
“Bu davranış göstərir ki, bu qrup ölkələr gərginliyi artırmaq istəyir və region ölkələrinin təhlükəsizliyi və müstəqilliyi bahasına hərbi mövcudluğa bəhanə yaradır”, – deyə İranın Ali Rəhbərinin müşaviri qeyd edib. Bununla belə, sual qalır: Vilayətinin dediklərindən sonra nə baş verəcək? Zaman göstərəcək.
ABŞ Ermənistanın KTMT-nin Birgə Hava Hücumundan Müdafiə sisteminə inteqrasiyasını nəzərə alaraq, hava qüvvələrinin və hava hücumundan müdafiə imkanlarının yerində qiymətləndirilməsi üçün Ermənistana analitik qruplar göndərəcək.
ABŞ hava hücumundan müdafiə sistemi ilə bağlı Ermənistanla hərbi əməkdaşlıq strukturunun dəyişdirilməsində maraqlıdır. Amerika qiymətləndirmə qruplarının Ermənistana göndərilməsi ölkənin KTMT-nin hava hücumundan müdafiə sisteminə davamlı inteqrasiyasını nəzərə almaqla Ermənistanın HHQ və hava hücumundan müdafiəsini yenidən qiymətləndirməyə və yenidən təşkil etməyə yönəlmiş strategiyanın bir hissəsidir.
Bu addım ABŞ-nin Rusiya və KTMT-nin regionda təsirini azaltmaq istəyinin daha geniş kontekstinə uyğun gəlir. Bu işin müəyyən hissəsi artıq aparılır, bunu Fransanın Ermənistana gətirdiyi radar sistemləri də sübut edir. Bu kontekstdə ABŞ Rusiyanın İrəvana hərbi təsirini azaltmaq üçün nəzərdə tutulmuş Ermənistanın hava hücumundan müdafiəsini gücləndirmək üçün texnologiya, təlim və dəstək verməklə əsas rol oynamağı planlaşdırır.
Birləşmiş Ştatlar Ermənistanın qabaqcıl hərbi texnika və yeni texnologiyalara çıxışını asanlaşdırmaq üçün Xarici Hərbi Maliyyələşdirmə (FMF) vəsaiti ayıracaq.
FMF proqramı ABŞ-nin müttəfiqlərinə və tərəfdaşlarına avadanlıq, təlim və digər hərbi ehtiyaclar üçün qrantlar və ya kreditlər verməklə dəstək olmaq üçün nəzərdə tutulmuş əsas ABŞ xarici siyasət alətidir. Bu proqram qəbul edən ölkələrin müdafiə qabiliyyətinin gücləndirilməsinə və hərbi qarşılıqlı fəaliyyətin artırılmasına kömək edir.
ABŞ FMF vasitəsilə Ermənistanın müasir hərbi texnologiyalara və yüksək texnologiyalı avadanlıqlara çıxışını asanlaşdırmaq niyyətindədir. Bu öz növbəsində, təkcə hərbi infrastrukturun təkmilləşdirilməsini deyil, həm də Ermənistan ordusunun əməliyyat imkanlarının artırılmasını nəzərdə tutur. FMF vasitəsilə maliyyənin təmin edilməsi Birləşmiş Ştatların daxili və xarici təhlükəsizliyini dəstəkləməklə yanaşı, Ermənistanla strateji tərəfdaşlığını gücləndirmək istəyini vurğulayır.
ABŞ silahlı qüvvələri qarşılıqlı fəaliyyətin təmin edilməsi üçün Ermənistan silahlı qüvvələri ilə birgə hərbi təlimlərdə və məşqlərdə iştirak edəcək.
ABŞ və Ermənistanın birgə hərbi təlimləri iki ölkənin hərbi birləşmələri arasında qarşılıqlı fəaliyyət səviyyəsini yüksəltmək məqsədi daşıyır. Bu cür fəaliyyətlərin məqsədi, xüsusən də potensial münaqişə vəziyyətlərində birgə əməliyyatlar üçün vacib olan qarşılıqlı fəaliyyətə nail olmaqdır.
Bu əməkdaşlıq Ermənistan hərbçilərinə yeni taktika və texnologiyalara yiyələnməyə imkan verəcək, həmçinin NATO ilə sıx əməkdaşlığı təmin edərək, ünsiyyət bacarıqlarını və prosedurlarını təkmilləşdirəcək. Təlim həm də Ermənistan ordusunun ümumi döyüş qabiliyyətini təkmilləşdirmək üçün platforma təmin edəcək.
ABŞ Beynəlxalq Hərbi Təhsil və Təlim (IMET) proqramı vasitəsilə Ermənistanın müdafiə qabiliyyətini gücləndirəcək.
Bu proqram ABŞ-nin təhsil kursları vasitəsilə ikitərəfli hərbi əlaqələrin gücləndirilməsinə yönəlmiş xarici hərbi yardımının əsas alətlərindən biridir. IMET tərəfdaş ölkələrin hərbi personalına amerikalı həmkarları ilə birlikdə ABŞ hərbi təhsil müəssisələrində təlim keçmək imkanı verir.
Proqramın məqsədlərinə hərbi qulluqçular arasında qarşılıqlı anlaşma və əməkdaşlığın təkmilləşdirilməsi, peşəkar hazırlığın artırılması daxildir. Təlim taktiki təlim və əməliyyat planlaşdırmasından tutmuş logistika və strateji menecment kurslarına qədər geniş mövzuları əhatə edə bilər.
ABŞ bütün Ermənistan ərazisində GPS texnologiyasının geniş tətbiqinin sürətləndirilməsi üzərində işləyəcək.
Ermənistanın hərbi sahədə GPS (Global Positioning System) texnologiyasının tətbiqi hərbi əməliyyatların dəqiqliyi və səmərəliliyinin artırılmasında mühüm rol oynayır. GPS qoşunlara mürəkkəb və ya tanış olmayan ərazilərdə dəqiq naviqasiya imkanı verir, mobilliyi və dəyişən şəraitə operativ reaksiyanı xeyli yaxşılaşdırır.
Silahların dəqiqliyinin təkmilləşdirilməsi: GPS artilleriya mərmiləri və idarə olunan raketlər də daxil olmaqla silahların hədəfalma dəqiqliyini artırmaq üçün istifadə olunur. Bu, hədəflərə daha dəqiq zərbələr endirməyə imkan verir.
Operativ planlaşdırma və koordinasiya: GPS koordinatların müəyyən edilməsində yüksək dəqiqliyi təmin edir ki, bu da hərbi əməliyyatların effektiv planlaşdırılması və koordinasiyası üçün vacibdir. Buraya müxtəlif şöbələrin hərəkətlərinin sinxronlaşdırılması, vaxtında dəstəyin göstərilməsi və logistikanın optimallaşdırılması daxildir.
İdarəetmə və monitorinq: GPS texnologiyaları hərbi komandanlığa öz qüvvələrinin və resurslarının yerini real vaxt rejimində izləməyə imkan verir ki, bu da qoşunların idarə edilməsini və onlara nəzarəti yaxşılaşdırır və onların mümkün təhlükələrdən müdafiəsini artırır.
Pilotsuz sistemlərin yaradılması və istifadəsi: müasir pilotsuz uçuş aparatları və digər avtonom sistemlərdə naviqasiya və kəşfiyyat, monitorinq və zərbələrin endirilməsi kimi məsələlər üçün GPS-dən geniş istifadə olunur.
Aİ – Ermənistan
Avropa İttifaqı Ermənistan silahlı qüvvələrinə dəstək məqsədilə Avropa Sülh Fondu (EPF) çərçivəsində yardım paketini qəbul edəcək. Bu paket Ermənistanın müdafiə sektorunda milli təhlükəsizliyini, sabitliyini və dayanıqlığını gücləndirmək məqsədi daşıyır. O, həmçinin əməliyyat səmərəliliyini artıracaq, Aİ və NATO standartlarına uyğunluğu sürətləndirəcək, eləcə də Ermənistan silahlı qüvvələrinin operativ uyğunlaşmasını təmin edəcək. Yardım paketi həmçinin Ermənistan silahlı qüvvələrinin Aİ-nin Ümumi Təhlükəsizlik və Müdafiə Siyasəti (CSDP) çərçivəsində əməliyyat və missiyalarda iştirak potensialını gücləndirmək məqsədi daşıyır.
Əldə etdiyimiz məlumatlara görə, Avropa Sülh Fondu (EPF) vasitəsilə Ermənistana yardım paketinin qəbulu məsələsində artıq Avropa İttifaqında konsensus əldə olunub. Dəstək verilməsi barədə qərar qəbul edilib ki, bu da Aİ ilə Ermənistan arasında müdafiə sahəsində əməkdaşlığın dərinləşdirilməsində mühüm addımdır. Bu yardım paketi bir neçə əsas sahəyə yönəlib: Ermənistanın milli təhlükəsizliyinin və hərbi sahəsiniun gücləndirilməsi, əməliyyat hazırlığının təkmilləşdirilməsi və həm Aİ, həm də NATO standartlarını özündə əks etdirən standartlara riayət olunma.
Aİ-nin bu qərarı həm də Ümumi Təhlükəsizlik və Müdafiə Siyasəti çərçivəsində Ermənistan və Aİ arasında daha sıx əməkdaşlığı stimullaşdırmaq məqsədi daşıyır. Beləliklə, bu qərar Aİ-nin xüsusilə cari geosiyasi çağırışlar fonunda Avropanın şərq sərhədlərində öz təsirini və təhlükəsizliyin təmin olunmasında iştirakını gücləndirmək üçün strateji istəyini vurğulayır.
Aİ və Ermənistan mütəmadi olaraq müdafiə və təhlükəsizlik məsələləri üzrə məsləhətləşmələr aparacaq.
Daha əvvəl də qeyd etdiyimiz ABŞ ilə bağlı məsələdə olduğu kimi, Aİ və Ermənistan arasında mütəmadi məsləhətləşmələr planlaşdırılır ki, bu məsləhətləşmələr müdafiə və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığın dərinləşdirilməsinə yönələcək, bu isə qarşılıqlı anlaşma və koordinasiyanın gücləndirilməsi istiqamətində mühüm addımdır. Bu məsləhətləşmələr, həmçinin Ermənistanın Avropa və transatlantik təhlükəsizlik strukturlarına daha sıx inteqrasiyasına töhfə verəcək.
Avropa İttifaqı Ermənistan hökumətinin Rusiya FTX-nin Sərhəd Xidmətinin qoşunlarının “Zvartnots” beynəlxalq hava limanından, Ermənistan-İran sərhədindən və bütün digər beynəlxalq sərhəd məntəqələrindən çıxarılması barədə qərarını dəstəklədiyini bildirir.
Avropa İttifaqının birbaşa dəstəyi ilə Paşinyan hökumətinin bu qərarı Rusiyanın Ermənistan ərazisində mövqeyini zəiflətmək üçün ilk konkret, nəzərəçarpacaq addım oldu və görünür, buna görə də o, Brüssel razılaşmaları kontekstində xüsusilə seçilir. Rusiya sərhəd qoşunlarının beynəlxalq hava limanı və İranla sərhəd kimi mühüm mövqelərdən çıxarılması regionda Avro-Atlantik təsirinin genişlənməsinə şərait yaradacaq ki, bu da postsovet məkanında Rusiyanın təsirinə qarşı daha geniş strategiyanın bir hissəsi kimi qiymətləndirilə bilər. Bu, həm də Aİ-nin Cənubi Qafqaz regionunda öz mövqelərini möhkəmləndirməyə çalışdığı daha geniş geosiyasi oyun kontekstinə tamamilə uyğun gəlir. Hazırkı qərar Ermənistanın Rusiyanın təsirindən tamamilə çıxması üçün plasdarm yaradır.
Aİ və Ermənistan Rusiyanın Ermənistandakı hərbi obyektlərinin statusunu onların 2044-cü ilə qədər mövcudluğunu nəzərdə tutan hazırkı sazişi nəzərə alaraq nəzərdən keçiriblər.
Son zamanlar Avropa İttifaqı və Ermənistan kuluarlarda onun ərazisindəki Rusiya hərbi bazalarının gələcəyi ilə bağlı müxtəlif variantları fəal şəkildə müzakirə edir ki, bu da Brüssel görüşünün nəticələrində öz əksini tapıb. Rusiya hərbi kontingentinin Ermənistan ərazisindən çıxarılması Aİ və ABŞ-nin erməni siyasətində strateji hədəflərdən biridir və o cümlədən Rusiyanın 102-ci bazasının ətrafında gərginlik ocağının yaradılması da daxil olmaqla, müxtəlif ssenarilər nəzərdən keçirilir.
Beləliklə, Rusiya hərbi bazası və Rusiya hərbi qulluqçularının Ermənistan Respublikasında mövcudluğu ilə bağlı məsələlərin aktiv müzakirəsi artıq Rusiyanın Ermənistanın ərazisindəki 102-ci hərbi bazasının mövcudluğu haqqında sazişin müddətinin başa çatmasından xeyli əvvəl başlayıb.
Aİ və Ermənistan İrəvanın Rusiya hərbi texnikası və texnologiyasından asılılığının azaldılması, eləcə də Rusiya tərəfindən verilən hərbi təhsil və təlimdən asılılığın azaldılması zərurətini müzakirə ediblər.
Aİ və Ermənistan arasında aparılan bu müzakirələr təkcə hərbi avadanlıqlar və texnologiyalar deyil, həm də müdafiə sahəsində təhsil proqramlarını əhatə edir, həmçinin Avro-Atlantik blokun və İrəvanın hərbi strukturlarını rusiyayönlü elementlərdən “təmizləmək” və rus hərbi məktəbinin erməni hərbi ənənələrindən silinməsini mərhələli şəkildə həyata keçirmək üçün birgə səylərinə işarə edir. Proses çərçivəsində Aİ qarşısına Ermənistan silahlı qüvvələrinin şəxsi heyətinin və hərbi-texniki potensialının formalaşmasına fəal təsir göstərmək vəzifəsini qoyur.
Bu prosesə artıq start verilib və bu kontekstdə Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryanın İctimai Televiziyaya müsahibəsində 2020-2024-cü illərdə Ermənistana silah tədarükü ilə bağlı sazişlərdə Rusiyanın payının 96%-dən 10%-dən daha aşağı düşdüyü barədə bəyanatını xatırlatmaq yerinə düşər.
Aİ və Ermənistan Aİ-nin Ermənistandakı missiyasının (EUMA) uzunmüddətli mövcudluğunu təmin etmək və işçilərin əhəmiyyətli dərəcədə artırılması hesabına onun funksiyalarını genişləndirmək üçün əməkdaşlıq edəcək.
KİV-də dəfələrlə Aİ-nin Ermənistandakı missiyasının monitorinq (oxu – kəşfiyyat) funksiyaları ilə məhdudlaşmayacağı, həm də NATO ölkələrinin (və ya konkret bir ölkənin) tamhüquqlu hərbi bazasına çevrilmək potensialına malik olacağına dair məlumatlar yayılıb. Missiya heyətinin əhəmiyyətli dərəcədə artırılması və onun funksiyalarının genişləndirilməsi isə bu perspektivi gücləndirir.
Bundan əlavə, ABŞ-nin Ermənistandakı səfiri Kristina Kuinnin bu yaxınlarda bəyan etdiyi kimi, Vaşinqton hələlik Aİ missiyasına qoşulmağı müzakirə etməyib, lakin gələcəkdə bu ehtimalı da istisna etmir.
Hadisələrin bu cür inkişafı mütləq Ermənistan ərazisində qeyri-regional mövcudluğun güclənməsinə gətirib çıxaracaq ki, bu da öz növbəsində Azərbaycan tərəfindən haqlı olaraq müşahidə missiyasının himayəsi altında kəşfiyyat əməliyyatlarının dərinləşməsi kimi qəbul edilir. Bu məqamlar isə hərbi bazalar və sərhədçilər haqqında yuxarıda qeyd olunan məlumatlarla yanaşı, regionda gərginliyi xeyli artıracaq.
Aİ Ermənistana Azərbaycanla sərhəddə müdafiə infrastrukturunun, o cümlədən mühəndis istehkamlarının yaradılmasında yardım edəcək.
Aİ-nin Azərbaycanla şərti, hələ müəyyən edilməmiş sərhədin tamhüquqlu cəbhə xəttinə çevrilməsində, o cümlədən mühəndis istehkamlarının inşasını və çoxsaylı atəş mövqelərinin yaradılmasını hələlik İrəvanı yeni qarşıdurmaya itələmək kimi xarakterizə etmək çətindir. Ermənistan və Aİ-nin sülh təşəbbüslərinə dəstək bəyanatlarına baxmayaraq, praktikada bu cür addımlar Azərbaycana qarşı potensial hücumlar üçün tramplin yaradılması kimi qiymətləndirilə bilər. Xatırladaq ki, Ermənistan Azərbaycana qarşı öz Konstitusiyasında təsbit olunmuş ərazi iddialarından hələ də əl çəkməyib. Bu ölkə Azərbaycana qarşı ekspansionist niyyətlərini institusional olaraq rədd etmədən onun hər hansı formada gücləndirmək münaqişəni qızışdırmaq və sülh prosesini pozmağa bərabərdir.
Aİ və Ermənistan sərhəd təhlükəsizliyi və nəzarət məsələləri Ermənistan Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin sərhəd qoşunlarının və Avropa İttifaqının Xarici Sərhəd Təhlükəsizliyi Agentliyinin birgə əməkdaşlığı nəticəsində baş tutacaq.
Aİ və Ermənistan arasında “Frontex” (Aİ Avropa Sərhəd və Sahil Mühafizəsi Agentliyi) vasitəsilə əməkdaşlıq region ölkələrinin maraqlarına qarşı yönəlmiş növbəti addım kimi qiymətləndirilə bilər. Aİ-də sərhədlərin idarə edilməsi və miqrasiya xidməti ilə məşğul olan “Frontex” ittifaq ölkələrinin xarici sərhədlərinin möhkəmləndirilməsində, nəzarətində və qorunmasında mühüm rol oynayır. Brüssel razılaşmalarına əsasən, “Frontex”in fəaliyyəti Ermənistan sərhədlərinə qədər genişləndiriləcək. Hazırkı geosiyasi gərginlik kontekstində belə əməkdaşlıq Aİ-nin Ermənistanda Rusiyanın təsirini azaltmaq üçün növbəti cəhdidir. Bu cür hərəkətlər təkcə Aİ-nin öz təhlükəsizliyini yaxşılaşdırmaq strategiyasına xidmət etmir, həm də qurumun Avropadan kənarda məsuliyyət zonasını genişləndirmək istəyini nümayiş etdirir, bu isə Rusiyanın cavab tədbirləri görməsinə səbəb ola bilər.
Aİ-yə üzv dövlətlər və ABŞ yeni yaradılmış Ermənistan Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin təliminə və təchizatına öz yardımını təklif edəcək, Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinin potensialını və təlim imkanlarını artıracaq.
Ermənistanın bu sahədə əhəmiyyətli texniki və ekspert dəstəyi alacağı gözlənilir ki, bu da Ermənistanın yeni yaradılmış Xarici Kəşfiyyat Xidmətinə öz əməliyyat imkanlarını əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirməyə imkan verəcək. Aİ və ABŞ ilə kəşfiyyat sahəsində bu cür dərin əməkdaşlıq Ermənistanın Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin Qərbin nəzarətində olan struktura çevrilməsinə gətirib çıxaracaq. Qərb texnikasından və texnologiyalarından asılılığın artması Ermənistan kəşfiyyatının əməliyyat səviyyəsində effektivliyini artırsa da, onun müstəqillik dərəcəsini azaldacaq.
Ermənistanın Kompüter Təhlükəsizliyə Müdaxilə Qrupunun və Kompüter Təhlükəsizliyi və İnsidentlərə Müdaxilə Qrupunun strateji imkanlarını gücləndirmək üçün Aİ-Ermənistan kiber dialoqu başlayacaq.
XXI əsrdə kibertəhlükəsizliyin əhəmiyyəti danılmazdır və belə görünür ki, 2020-ci il müharibəsindən dərs alan Ermənistan azərbaycanlı mütəxəssislərin hazırlıq səviyyəsini dərk etmiş olub. İndi Ermənistan Avropanın artıq ona vəd etdiyi dəstəyinə ümid edir. Kibertəhlükəsizlik dialoqunun başlanması İrəvanın Ermənistan Respublikasının dövlət infrastrukturunun qorunması və rəqəmsal təhlükəsizliyinin təmin edilməsi baxımından mühüm hesab etdiyi kibertəhlükəsizlik imkanlarını gücləndirmək məqsədi daşıyır.
ABŞ – Avropa İttifaqı – Ermənistan
ABŞ və Avropa İttifaqı Ermənistana Atom Elektrik Stansiyalarının deaktiv edilməsi proqramı çərçivəsində Metsamor Atom Elektrik Stansiyasının sökülməsində İrəvana kömək edəcək. Metsamorun fəaliyyəti dayandırıldıqdan sonra yeni atom elektrik stansiyalarının qurulması üçün maliyyə ayrılacaq.
ABŞ və Aİ açıq şəkildə Ermənistana Metsamor AES-in ləğvi və yeni nüvə enerjisi layihələrinin inkişafı vasitəsilə enerji təhlükəsizliyini gücləndirməyə kömək etməyə hazırlaşır.
Bu, təkcə AES-in köhnəlməsi ilə bağlı potensial ekoloji və texnoloji risklərini minimuma endirməyə hesablanmayıb, həm də Ermənistanın Rusiyanın enerji resurslarından asılılığını azaltmağa yönəlib. Bu cür addımlar, şübhəsiz ki, Rusiyanın Ermənistandakı əhəmiyyətli maraqlarını nəzərə alaraq, Moskvanın cavab addımlarına səbəb olacaq. ABŞ və Aİ bütün bu mümkün nəticələrini dərk edərək, Ermənistana lazımi dəstəyin göstərilməsi üçün fəal işləyirlər.
ABŞ və Avropa İttifaqı Ermənistanın müdafiə və təhlükəsizlik proqramının həyata keçirilmək, onu əlaqələndirmək üçün birgə hərbi və işçi qrup yaradacaq.
ABŞ, Aİ və Ermənistan arasında belə bir işçi qrupunun yaradılması beynəlxalq hərbi əməkdaşlıq çərçivəsində ümumi qəbul edilmiş təcrübədir. Bu təşəbbüs daha əvvəl qeyd etdiyimiz bir sıra fəaliyyətləri, o cümlədən hərbi təlim, infrastrukturun təkmilləşdirilməsi və yeni müdafiə texnologiyalarının inkişafı üçün nəzərdə tutulub. İşçi qrupun əsas məqsədi səmərəli qarşılıqlı əlaqəni təmin etmək və Ermənistanın hərbi inkişaf proqramı çərçivəsində qarşıya qoyulan vəzifələrin icrasını təmin etməkdir.
Sonda bir neçə əsas məqama diqqət yetirmək istərdik.
Ötən gün ABŞ-nin İrəvandakı səfiri Kristina Kuinn səfirlikdə Ermənistan Müdafiə Nazirliyi ilə fəal əməkdaşlıq edəcək hərbi məsləhətçinin də çalışacağını bəyan edib. Eyni zamanda Ermənistan ABŞ-dən zirehli təcili yardım maşınları istəyib və çox güman ki, onları tezliklə alacaq. Bunu səfir Kristina Kuinn də təsdiqləyib. Baxmayaraq ki, artıq qeyd etdiyimiz kimi, Brüsseldə keçirilən görüş ərəfəsində müxtəlif səviyyələrdə rəsmi Bakını əmin etməyə çalışıblar ki, ABŞ-Aİ-Ermənistan danışıqlarında, “ümumiyyətlə” hərbi komponent yoxdur. Amma hələ aprelin 3-də xəbərdarlıq etdiyimiz kimi, reallıq başqa cür oldu.
Hələ qeyd etmədiyimiz, lakin aprelin 5-də Brüsseldə də razılaşdırılan bir mühüm məqamı da vurğulamaq lazımdır: Aİ və ABŞ Ermənistana öldürücü silahların verilməsinə dair razılığa gəliblər. Üstəlik, hücum silahlarının tədarükü gözlənilir. Nəticədə İrəvan Qərbin Gürcüstana belə vermədiyini və uzun illər Ukraynaya verməkdən imtina etdiyi silahları alacaq.
Ermənistan ordusunun NATO standartlarına tam uyğunlaşdırılması, Ermənistan silahlı qüvvələrindəki rus hərbçilərinin və rusiyapərəst elementlərin Ermənistandan sıxışdırılması – bütün bu hərəkətlər Ermənistanın ortamüddətli perspektivdə NATO-ya üzv olmasına hazırlıqdan xəbər verir. Bütün bu fəaliyyətlə Qərb öz silah bazarını Ermənistanın üzünə açır və bu silahların Ermənistan tərəfindən alınmasını özü maliyyələşdirir. Bu gün Ermənistan son dərəcə riskli, onun üçün böyük faciə ilə nəticələnə biləcək oyuna baş qoşub. Sanki Nikol Paşinyan aludəçi kimi ölkəsini geosiyasi qumara qoyaraq onu daha böyük təhlükələrlə üz-üzə qoyur. Biz İrəvanın və onun yeni himayədarlarının bütün addımlarından xəbərdarıq və əmin edə bilərik ki, xarici qüvvələrin “regionda qüvvələr balansını bərpa etmək” üçün öz nəzarətçi itini yaratmaq cəhdləri yalnız itin özünün axtalanması ilə başa çatacaq.
